مصباح

??????

✍ توصیه امام عصر به دعای ندبه

? یکی از بازرگانان اصفهانی که مورد اعتماد گروهی از دانشمندان بود، در عالم رؤیا به محضر امام زمان مشرف می شود و از ایشان می پرسد: فرج شما کی خواهد رسید؟ می فرمایند: «نزدیک است، به شیعیان ما بگوئید دعای ندبه را روزهای جمعه بخوانند.»

? ملاقات با امام زمان ص ۴۵

??????

✍امشب خانه دخت نبی مکرم اسلام غرق در نور و ‌سرور است و آل عبا منتظر مولودی از جنس صبر حضرت فاطمه (س) و صلابت امام علی (ع) نشسته ‌اند.

امیرالمومنین علی علیه السلام و بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، در شعف میلادی هستند که نه تنها نور، بلکه عشق و اقتدار  بیشتری به خانه ‌شان می‌آورد.

دختری که زینت پدر، یاور برادر و غمخوار فرزندان علی علیه السلام خواهد شد.

حضرت زینب سلام الله علیها همان که صبر، وامدار بردباری‌ اش و حیا مدیون حجاب فاطمی اوست.

او آمد تا بیت وحی، از قدومش پرنورتر شود و مُهره‌های تسبیح آل نبی، به وجودش درخشان ‌تر گردد.

بانوی با صلابت آل طه آمد تا غمخوار امام حسین علیه السلام در عاشورا و پرستار حضرت زین ‌العابدین علیه السلام و قافله‌ اُسرایش در شام باشد و «پرستاری» حرمت از  وجودش گیرد و از دریای ایثارش سیراب شود.

میلاد دُرّ درخشان مهر و عاطفه، پرستار زخم ‌های به خون نشسته صحنه کربلا، روز پرستار را در تقویم ما زرین کرده است.

این روز بر سپیدپوشان عاشق و باگذشت جامعه که اکنون بیش از هر زمانی، جانانه در صحنه دفاع از سلامت کشور، ایستادگی می‌کنند، مبارک و فرخنده باد.

??????

??????

✍وجود یاران واقعی شرط قیام امام عصر علیه السلام:

? شخصی بنام «سهل بن حسن خراسانی» خدمت امام صادق  علیه السّلام  رسید، سلام کرده و نشست. عرض کرد یابن رسول الله صلّی الله علیه و آله شما رئوف و مهربان هستید، چرا از حق خود دفاع نمی‌کنید؟ چه چیزی مانع این امر است؟ در صورتی‌که بیش از صدهزار شیعه شمشیرزن دارید! حضرت فرمودند: ای مرد خراسانی بنشین، سپس حضرت امرکردند، تا تنور را روشن کنند، وقتی تنور برافروخته شد، حضرت رو به مرد خراسانی نموده و فرمود: بلند شو و داخل تنور شو، 

در این هنگام مرد خراسانی ترسید و عرض کرد: یابن رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ مرا با آتش سوزان، از من درگذر، … 

حضرت فرمودند: تو را بخشیدم، 

? در این هنگام یکی از اصحاب امام صادق ـ علیه السّلام ـ بنام «هارون مکی» وارد شد در حالی‌که یک کفش خود را با انگشت گرفته بود. خدمت آن‌حضرت رسید و سلام کرد. امام ـ علیه السّلام ـ جواب سلام او را داد و فرمود: نعلین را از دست خود بینداز و برو داخل تنور … 

هارون مکی، نعلین را انداخت و داخل تنور شد.

? امام علیه السّلام شروع کرد با مرد خراسانی صحبت کردن و از اوضاع خرسان از او پرسیدن و … سپس گفت ای خراسانی برو و داخل تنور را نگاه کن. 

مرد خراسانی بطرف تنور رفت و دید که «هارون مکی» چهار زانو در تنور نشسته است. 

امام علیه السّلام از مرد خراسانی سئوال کرد: «از این‌ها در خراسان چند نفر پیدا می‌شود؟ مرد خراسانی عرض کرد: بخدا قسم یک‌ نفر هم نیست.

? امام  علیه السّلام فرمودند: ما در زمانی که پنج نفر یاور اینچنین نداشته باشیم قیام نخواهیم کرد. ما خودمان موقعیت مناسب را بهتر می‌دانیم. 

? بحارالانوار، جلد ۴۷، صفحه ۱۲۳

??????

✍در روایات آمده است که برخی شغل ها مثل شغل کفن فروشی و قصابی و… مکروه است، زیرا کفن فروش همیشه در این فکر است که مردم بمیرند تا کفن هایش فروش رود و…؛ خواستم بدانم با این وجود آیا شغل پزشکی یا تعمیراتی مثل مکانیکی و… هم مکروه است؟ چون پزشک درآمدش از مریض شدن مردم، و مکانیک و… هم درآمدشان از خراب شدن ماشین یا وسایل مردم است.

برخی شغل ها می توانند بر روح انسان تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند؛ اگر این اثرگذاری در جهت منفی و زمینه ساز آسیب روحی باشد و یا به نوعی با فطرت انسان، سازگاری لازم را نداشته باشد، از سوی شرع تذکر داده و مورد نهی قرار می گیرد؛ مثلا زرگری به خاطر این که زمینه ابتلا به ربا در آن زیاد است؛ و یا قصابی به خاطر این که زمینه سخت شدن دل و رفتن ترحم از دل را ایجاد می کند؛ و… در روایات نهی شده اند.(1)

بنابر این، چون آسیب روحی برخی شغل ها نسبت به شغل های دیگر، زیادتر و قابل توجه است؛ نهی شده اند.

چند نکته:

1. این نهی، کراهتی است یعنی انجام آن حرام نیست بلکه مکروه است و معنایش این است که در ترجیح بین شغلی که آثار منفی دارد و بین شغلی که این آثار را ندارد، ترجیح را به شغل دوم بدهید و آن را انتخاب کنید.

2. قصابی با گوشت فروشی تفاوت دارد، نهی نشده بلکه با توجه به معنای لغوی و نیز به قرینه سایر روایات که از آن تعبیر به «جزّار» شده است، می تواند مراد این روایات، اشاره به کسی باشد که ذبح حیوان را بر عهده دارد یعنی شغل کشتن حیوانات.

3. آثار وضعی برخی شغل ها بیش از سایرین است، لذا روایات می توانند ناظر به شغل هایی باشند که آسیب و آثار وضعی بیشتری دارند.

4. این ترجیح دادن ها در شرائط عادی است و الا وقتی کسی مجبور است و شغلی دیگری نتوانسته پیدا کند و از طرفی امرار معاشش به این شغل بستگی دارد، این اضطرار و اجبار می تواند از میزان کراهت بکاهد.

5. این آسیب و آفت داشتن این شغل ها، غالبی است یعنی معمولا مردم عادی با انتخاب این شغل ها، به این آسیب ها مبتلا می شوند، لذا قطعی و صد در صدی نیست، یعنی می توان افرادی را یافت که بتوانند خود را از این آسیب ها محافظت کنند.

«شیخ طوسی» این نهی و کراهت را ناظر به کسانی می داند که نمی توانند خود را از این آسیب ها و آفات، در امان بدارند، لذا می گوید کسانی که می توانند خود را از این آسیب ها حفظ کنند، این شغل ها برای آن ها کراهت و ایرادی ندارد؛ البته گرچه بهتر است شغل دیگری انتخاب کنند.(2)

توجه!

آن چه شما فرموده اید، خاصیت خود شغل نیست، بر خلاف شغل هایی که در روایات اشاره شده اند، زیرا خاصیت این شغل ها، آسیب زا بودنشان است. لذا مواردی که شما اشاره کرده اید، مورد نهی و کراهت نیستند؛ بله انسان مؤمن باید ذهنش نیز از این فکرها، پاک باشد و برای دیگران، بد نخواهد.

امام علی (علیه السلام) در وصیت و سفارش به امام حسن (علیه السلام) چنین می فرمایند:

«يَا بُنَيَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَاناً فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ فَأَحْبِبْ‏ لِغَيْرِكَ‏ مَا تُحِبُ‏ لِنَفْسِكَ‏ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا»؛ اى فرزندم، نفس خويش را ميزانى بين خود و بين ديگران قرار ده، پس از براى ديگران دوست بدار آن چه را كه براى خودت دوست می دارى، و خوش ندار براى ديگران آن چه را براى خودت خوش ندارى.(3)

بنابر این؛

آن چه شما می فرمایید، با آن چه در روایات آمده و سبب نهی شده، متفاوت است و مثل هم نیستند. لذا موارد مورد نظر شما مشمول روایت نیستند و نهی و کراهت ندارند.

? منابع:

1. ابن بابويه، من لا يحضره الفقيه‏، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم ـ قم، 1413ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏3، ص 159، ح 3582؛ کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏5، ص 114، ح 4.

2. رک: طوسی، تهذيب الأحكام، محقق/مصحح: خرسان، ناشر: دار الكتب الإسلاميه‏ ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم‏، ج ‏6، ص 362.

3. شریف الرضی، نهج البلاغه، محقق: صبحی صالح، انتشارت: هجرت ـ قم، ص 397، نامه 31.

??????

✍در باره آیات ابتدایی سوره «روم» و غلبه رومیان، ابهام هایی وجود دارد:

مراد از «أدنی الارض» یعنی چه؟؟

چرا  جزئیات معجزه بودن آیات را مشخص نکره اند؟

✍ «غُلِبَتِ‏ الرُّومُ * في‏ أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُون‏ * في‏ بِضْعِ‏ سِنينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُون‏ * بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ * وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ‏ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُون‏»

روميان مغلوب شدند، (و اين شكست) در سرزمين نزديكى رخ داد؛ امّا آنان پس از (اين) مغلوبيّت بزودى غلبه خواهند كرد؛ در چند سال، همه كارها از آن خداست؛ چه قبل و چه بعد (از اين شكست و پيروزى)؛ و در آن روز، مؤمنان (بخاطر پيروزى ديگرى) خوشحال خواهند شد؛ به سبب يارى خداوند؛ و او هر كس را بخواهد يارى مى ‏دهد؛ و او صاحب قدرت و رحيم است‏؛ اين وعده‏ اى است كه خدا كرده؛ و خداوند هرگز از وعده‏ اش تخلّف نمى ‏كند؛ ولى بيشتر مردم نمى ‏دانند.(1)

مقدمه

برای ترسیم فضای نزول، نکاتی آورده می شود:

ـ سوره «روم» از سوره های مکی است و حدود سال هشتم بعثت نازل شده است.

ـ امپراطوری روم متعلق به مسیحیان بود که وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) نامه دعوت به اسلام را به پادشاه آن ها ارسال فرمود، پادشاه، به اسلام نگروید ولی در مقابل هدایایی فرستاد.

ـ امپراطوری فارس (ایرانیان) متعلق به مجوسیان و مشرکان (دوگانه پرست) بود که وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) نامه دعوت به اسلام را به پادشاه آن ها (خسرو پرویز) ارسال فرمود، خسرو پرویز نامه را پاره کرد و دستور قتل پیامبر را صادر کرد.

ـ جنگی بین ایرانیان و رومیان درگرفت و ایرانیان پیروز شدند و رومیان شکست خوردند.

ـ گرچه رومیان غیر مسلمان بودند ولی چون اهل کتاب بودند، مسلمانان بیشتر طرف آن ها بودند.

ـ مشرکان مکه این پیروزی را به فال نیک گرفتند و آن را دلیل بر حقانیت شرک دانسته و گفتند همانطور که مجوسیان بر مسیحیان، پیروز شدند، سرانجام شرک و بت پرستی نیز بر اسلام پیروز می شود.

ـ این فضا برای اقلیت مسلمانی که تحت فشار مشرکان مکه بودند، سنگین و سخت بود؛ تا این که آیات سوره روم نازل شد و بطور قاطع، خبر از پیروزی رومیان بر ایرانیان و نیز اتفاقی خوشایند برای مسلمانان را بشارت داد.

ـ برخی پیروزی رومیان را مقارن با پیروزی مسلمانان در جنگ بدر دانسته اند که مسلمانان، بزرگان مشرکان بت پرست را شکست داده و پیروز شدند. برخی نیز پیروزی رومیان را مقارن با صلح حدیبیه می دانند.

ـ غالب شدن يک جمعيت مغلوب (رومیان)، آن هم در نزديک ترين و نيرومندترين مرزهايش، در يک مدت كوتاه، غير منتظره است و قرآن صريحا از اين حادثه غير منتظره خبر مى ‏دهد.

ـ این که يک انسان با علم عادى، چنين قاطعانه از حادثه ‏اى به اين مهمى خبر دهد، حتى فرضا اگر قابل پيش‏ بينى سياسى هم باشد ـ كه نبود ـ بايد به صورت احتمال بگويد، نه اين چنين با صراحت و قاطعيت كه اگر تخلف آن ظاهر گردد، بهترين سند براى ابطال ادعای نبوت، به دست دشمنان خواهد افتاد.

ـ بیان یا عدم بیان جزئیات، تاثیری در اصل این خبر ندارد؛ زیرا خود این خبر، به اندازه خود، مهم و اساسی است و اگر بیان جزئیات، مهم و برای هدایت مردم، لازم بود، قطعا آن ها نیز بیان می شدند، ولی نیامدن آن ها خودش دلیل بر عدم تاثیر در هدایتگری مردم است.

ـ نکته مهم این که این پیش بینی واقع شد و همه شاهد وقوع آن بودند و به صدق و حقانیت این پیشگویی، پی بردند.

معنا شناسی أدنی الأرض:

ظاهرا مراد از كلمه “أرض” سرزمين حجاز و مراد از “أَدْنَى الْأَرْضِ” نزديكی هاى اين سرزمين است، و الف و لام در كلمه “الأرض” الف و لام عهد است.(2)

امپراطوری روم بسیار گسترده بود و از مدیترانه تا بخشی هایی از شامات، از جمله سوریه، اردن، قدس، لبنان و عراق کنونی را هم در بر می گرفت.(3)

برخی احتمال داده اند مراد از «أدنی الارض» نزديک به شما مردم مكه است، در شمال جزيره عرب، در اراضى شام، در منطقه‏ اى ميان “بصرى” و “اذرعات". و از اين جا معلوم مى‏ شود كه منظور از “روم” روم شرقى است نه روم غربى.

احتمال دیگر این كه منظور نقطه نزديكى به سرزمين ايرانيان بوده است يعنى در محلى واقع شد كه نزديک ترين نقطه ميان ايران و روم بود.

احتمال سوم اين كه منظور از اين زمين، زمين روم است يعنى آن ها در نزديک ترين سرحداتشان با ايران گرفتار شكست شدند. و اين اشاره به اهميت و عمق اين شكست است چرا كه شكست در نقطه ‏هاى دور دست و مرزهاى بعيد، چندان مهم نيست، مهم آن است كه كشورى در نزديك ترين مرزهايش به دشمن، كه از همه جا قويتر و نيرومندتر است گرفتار شكست شود. بنا بر اين ذكر جمله “فِي أَدْنَى الْأَرْضِ‏” اشاره ‏اى خواهد بود به اهميت اين شكست.(4)

تطبيق تاريخى‏ براى اين كه بدانيم شكست روميان از ايرانيان و سپس پيروزى آن ها در چه مقطع تاريخى واقع شده است كافى است بدانيم كه در تواريخ امروز، در دوران خسروپرويز، به يک دوران جنگ طولانى ميان ايرانيان و روميان برخورد مى ‏كنيم كه بيست و چهار سال دوام يافت، و از 604 ميلادى تا 628 به طول انجاميد.

در حدود سنه 616 ميلادى دو سردار معروف ايرانى به نام “شهربراز” و “شاهين” به قلمرو روم شرقى حمله كردند، آن ها را شكست سختى دادند و منطقه شامات و مصر و آسياى صغير را مورد تاخت و تاز قرار دادند. دولت روم شرقى كه گرفتار شكست سختى شده بود تا آستانه انقراض پيش رفت و دولت ايران تمام متصرفات آسيايى او را با مصر تسخير كرد. و اين در حدود سال هفتم بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) بود. ولى پادشاه روم “هرقل” از سال 622 ميلادى تهاجم خود را به ايران شروع كرد و شكست ‏هاى پى در پى به سپاه خسروپرويز وارد ساخت و تا سال 628 ميلادى اين جنگ هايى كه به نفع روميان بود ادامه يافت، “خسروپرويز” شكست سختى خورد و مردم ايران او را از سلطنت خلع كرده و پسرش “شيرويه” را به جاى او نشاندند.

با توجه به اين كه ميلاد پيامبر (صلی الله علیه و آله) در سال 571 و بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) در سال 610 ميلادى واقع شد، شكست روميان منطبق بر سال هفتم بعثت و پايان پيروزى روميان و شكست خسروپرويز بر سال پنجم تا ششم هجرت منطبق مى ‏شود، و مى ‏دانيم در سال پنجم [هجرت] فتح خندق اتفاق افتاد و در سال ششم صلح حديبيه اتفاق افتاد، البته انتقال اخبار جنگ ايران و روم به منطقه حجاز و مكه نيز معمولا مقدارى از زمان را اشغال مى ‏كرده است و به اين ترتيب تطبيق تاريخى اين خبر قرآنى روشن مى ‏شود.(5)

?منابع :

1. روم: 30/ 2 – 6.

2. طباطبایی، محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات: جامعه مدرسین، دفتر انتشارات اسلامی ـ قم، ج ‏16، ص 233.

3. صادقى تهرانى، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه‏، ناشر: فرهنگ اسلامى‏- قم‏، 1406ه.ق، ‏چاپ دوم، ج ‏23، ص 114.

4. مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 16، ص 361و362.

5. همان، ص 369.