مصباح

?????

✍ابوالحسن محمد بن عبدالله هروى مى ‏گويد مردى از اهالى بلخ با غلامش به زيارت حضرت امام رضا (عليه السلام) آمد. خود و غلامش آن حضرت را زيارت كردند. ارباب، بالاى سر حضرت آمد و مشغول نماز شد و غلام، پايين پاى حضرت به نماز ايستاد. چون هر دو از نماز فارغ شدند، به سجده رفتند و سجده را طولانى نمودند. ارباب پيش از غلام سر از سجده برداشت و غلام را صدا كرد.

غلام سر از سجده برداشت و گفت لبيک، اى مولاى من. به غلام گفت مى‏ خواهى آزادت كنم؟گفت آرى.گفت تو در راه خدا آزادى و فلان كنيز من هم كه در بلخ است، در راه خدا آزاد است و من در اين حرم مطهر او را با اين مقدار مهريه به همسرى تو درآوردم و پرداخت آن را نيز ضامن شدم و فلان زمين حاصل خيز خود را هم وقف بر شما دو نفر و اولادتان و اولاد اولادتان و همين طور نسل و ذريه شما كردم و حضرت امام رضا (عليه السلام) را هم به اين برنامه شاهد گرفتم.

غلام گريست و به خدا و به حضرت رضا (عليه السلام) سوگند ياد كرد كه من در سجودم جز اين امور را نخواستم و به اين سرعت اجابتش از سوى خدا برايم معلوم شد.

? منابع:

۱. بحارالانوار، جلد ۴۹، صفحه ۳۳۰

۲. عیون اخبار الرضا، جلد ۲، صفحه ۲۸۲

?????

✍راههای جبران گناه:

نـمـاز؛ 

نماز برپادار، که نیکی ها بدی ها را از بین 

می برد«اَقِمِ الصَّلاةَ….اِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»هود۱۱۴

استغفار برای خود و دیگران (شفاعت)؛

از خدا آمرزش می خواستند و پیامبر (نیز) 

برای آنها طلب آمرزش می کرد

«فَاسْتَغْفَرُوا اللّٰهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ»نساء۶۴

انـفاق و صدقه؛ 

صدقهٔ پنـهانی گناه را پـاک میکند

«صَدَقةُ السّرِّ تُکَفّر الْخَطیئَة»

?غررالحکم

?????

✍️فقیه کامل، حاج ملأ احمد نراقی در کتاب خزائن خود نقل کرده از شخصی که از اصحاب بعضی از صلحا بود که پس از مردن آن مرد صالح، او را در خواب دیدم، از او پرسیدم که خداوند با تو چه کرده، گفت: خداوند مرا در محضر جلال خود وا‌داشت و فرمود «آیا دانستی که برای چه تو را آمرزیدم؟» گفتم: به فلان و فلان. فرمود: نه، به هیچ از این‌ها تو را نیامرزیدم. گفتم: الهی! پس به چه مرا آمرزیدی؟

فرمود: آیا به خاطر داری وقتی را که در کوچه‌های بغداد راه می‌رفتی، پس گربه کوچکی را دیدی که سرما او را عاجز کرده بود و او از شدت یخ و سرما پناه می‌برد به پایه کنار دیوار، او را گرفتی به خاطر ترحم به او و در میان پوستین خود که در برداشتی، جای دادی که او را از سرما نگاه دارد. گفتم: آری. فرمود: چون بر آن گربه ترحم کردی، ما بر تو رحم کردیم.

?ازاین‌رو، در روایات آمده که فردای قیامت برخی افراد از خداوند می‌خواهند که به آنان ترحم شود، خطاب می‌رسد که شما در دنیا به یک گنجشک هم رحم نکردید! پس چگونه امروز انتظار ترحم و بخشش دارید؟! و لذا در روایت دیگری حضرت رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: «لایرحم‌الله من لایرحم‌الناس» خداوند به کسی که به مردم رحم نمی‌کند (حتی حیوانات)، به او رحم نخواهد کرد.

?آموزه‌های اخلاقی در کلام معصومین (ع)، ص ۲۹۳-۲۹۴

?????

✍«ادب» عبارت است از مراقبت کردنِ نفس از اعمال زشت و ناپسند، و همچنین پایبندی به محاسن و فضائل در اعمال، رفتار و گفتار. 

«ابن منظور» آن را راهنمای مردم به سوی کار پسندیده، و بازدارنده آن ‌ها از کار زشت می ‌داند.(۱) امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرموده اند: «أفضَلُ الأَدَبِ أن يَقِفَ الإِنسانُ عِندَ حَدِّهِ ولا يَتَعَدّى قَدرَهُ»؛ برترين ادب آن است كه انسان در حدّ خود بايستد و از اندازه خويش فراتر نرود.(۲)

علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) در تعریف ادب می ‌فرمایند: «ادب، هیأت زیبا و پسندیده است که طبع و سلیقه چنین سزاوار می‌داند که هر عمل مشروعی چه دینی باشد مانند دعا و امثال آن و چه مشروع عقلی باشد مانند دیدار دوستان بر طبق آن هیأت واقع شود. به عبارت دیگر: ادب عبارتست از ظرافت‌ عمل.»(۳)

امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرمودند: «العَقلُ حَباءٌ مِنَ اللّهِ و الأدَبُ كُلفَةٌ، فَمَن تَكَلَّفَ الأدَبَ قَدَرَ عَلَيهِ، و مَن تَكَلَّفَ العَقلَ لَم يَزدَدْ بِذلكَ إلاّ جَهلاً»؛ خرد بخششى از جانب خداست و ادب (تربيت) با زحمت و كوشش به دست مى آيد؛ پس، هر كه در راه كسب آداب (تربيت) زحمت كشد به آن دست يابد و هر كه در راه افزودن بر خرد، خود را به زحمت اندازد، جز بر نادانيش افزوده نشود.(۴)

اما در نشانه های ادب،‌ امیرالمومنین علی (علیه السلام) به پرهیز از گناه اشاره کرده و فرموده اند: «أحسَنُ الآدابِ ما كَفَّكَ عنِ المَحارِمِ»؛ نيكوترين ادب آن است كه تو را از حرام ها باز دارد.(۵) و رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز فرموده اند: «أحسَنُ الأَدَبِ أن لايَفخَرَ المَرءُ بِأَدَبِهِ»؛ نيكوترين ادب، آن است كه آدمى به ادب خويش فخر نفروشد.(۶)

هم چنین امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «كَمالُ الأَدَبِ وَ المُروءَةِ سَبعُ خِصالٍ: العَقلُ وَ الحِلمُ وَ الصَّبرُ وَ الرِّفقُ وَ الصَّمتُ و حُسنُ الخُلُقِ وَ المُداراةُ»؛ كمال ادب و مروّت در هفت چيز است: خردمندى، بردبارى، شكيبايى، ملايمت، خاموشى، نيك خويى و مدارا.(۷)

در احادیث، ادب به معانی متعددی معنا شده است که همه آن ها در نهایت به یک امر ختم می شوند و آن ادب بندگی و مراعات شریعت است. امیرالمومنین على (عليه‏ السلام) در دیوانی که منسوب به ایشان است فرموده اند: «أدَّبتُ نَفسي فَما وَجَدتُ لَها بِغَيرِ تَقوَى الإلهِ مِن أدَبِ في كُلِّ حالاتِها»؛ به ادب و تربيت نفس خود پرداختم و براى آن ادبى بهتر از تقوای الهی نيافتم، در تمام حالاتش.(۸) و نیز فرمودند: «اَحْسَنُ الآْدابِ ما كَفَّكَ عَنِ الْمَحارِمِ»؛ بهترينِ ادب ‏ها آن است كه تو را از حرام ‏ها باز دارد.(۹)

نتیجه ادب در برابر پروردگار بهره مندی از الطاف و فیض اوست. امام صادق (عليه ‏السلام) فرمودند: «فَبَشِّرِ الْمُطيعينَ المُتَأَدِّبينَ بِاَدَبِ اللّه‏ِ وَ الاْآخِذينَ عَنِ اللّه‏ِ اَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللّه‏ِ اَنْ يُنْجيَهُ مِنْ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ»؛ پس فرمان‏بردارانِ ادب شده به ادب خدا و اطاعت‏ كنندگان دستورهاى او را بشارت ده كه بر خداست كه آن ها را از فتنه ‏هاى گمراه ‏كننده برهاند.(۱۰)

و نیز فرمود: «ما خَسِرَ وَ اللّه‏ِ مَنْ اَتى بِحَقيقَةِ السُّجودِ … وَ لَا بَعُدَ أَبَداً عَنِ اللَّهِ مَنْ أَحْسَنَ تَقَرُّبَهُ فِي السُّجُودِ وَ لَا قَرُبَ إِلَيْهِ أَبَداً مَنْ أَسَاءَ أَدَبَهُ وَ ضَيَّعَ حُرْمَتَهُ بِتَعْلِيقِ قَلْبِهِ بِسِوَاه»؛ سوگند به خدا، هر كس كه حقيقت سجده را به‏ جاى آورد، زيان نكرد و كسى كه در سجده، به خوبى به خداوند نزديك شد، هرگز از خداوند دور نيست؛ و آن‏ كه به ساحت مقدس او بى ‏ادبى كرد و حرمتش را زير پا گذاشت و به غير او دل بست، هرگز به او نزديك نشد.(۱۱)

?پی نوشت ها:

۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، انتشارات دار صادر، بیروت،‌ لبنان، ج ۱، ص ۲۰۶

۲. محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حديث، مترجم آژیر، حمید رضا، انتشارات دارالحدیث، قم ۱۳۹۱، ج ۲، ص ۲۱۸

۳. طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم موسوی همدانی، سید محمد باقر، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم، ۱۳۸۹، ج ۶، ص ۲۵۶

۴. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، انتشارات دارالحدیث، قم ۱۳۸۹، ج ۷، ص ۵۱۸

۵. همان؛ ج ۱، ص ۱۰۱

۶. دانشنامه قرآن و حديث، پیشین، ج ۲، ص ۲۲۰

۷. همان؛ ص ۲۱۸

۸. دانشنامه قرآن و حديث، پیشین، ج ۲، ص ۲۱۶

۹. میزان الحکمه، پیشین، ج ۱، ص ۱۰۱

۱۰. همان، ص ۲۱۴

۱۱. همان، ص ۲۳۰

?????

✍امام على عليه السلام: 

تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ، فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الْأَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الْأَشْجَارِ، أَوَّلُهُ يُحْرِقُ وَ آخِرُهُ يُورِقُ

در آغاز سردی هوا خود را از سرما حفظ کنید و در پایان آن از آن استقبال کنید؛ زیرا سرما با بدن ها همان می کند که با درختان می کند؛ در آغاز[برگ درختان را] می سوزاند و در پایان می رویاند…

?حکمت ۱۲۸ نهج البلاغه