مصباح

توجّهات و فضل الهی است که نگهدار انسان است . آن آرامش نفسانی که در انسان موجود است و با آن در برابر حوادث استقامت می کند، مال خداست. خدای ناکرده اگر این آرامش از انسان گرفته شود ، از دیوانه بدتر است. این یک حقیقت است، ولی انسان آن را تجربه نکرده است. خدا نکند یک وقت آرامش از شما ها گرفته شود . این سکون و اطمینانی که در نفوس وجود دارد،از جانب خداست. تمام برکات از خدای تعالی است. انسان خیال نکند ، این برکات مالِ خود اوست. انسان نباید مغرور شود که ما با دیگران خیلی فرق داریم.

[ آیت الله بهاءالدینی ، نردبان آسمان ، ص 149]

حضرت امام صادق عليه‏ السلام 

بِرُّوا آباءَكُمْ يَبِرَّكُمْ اَبْناؤُكُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِساءِ النّاسِ تَعِفَّ نِساؤُكُمْ؛

به پدر و مادر خود نيكى كنيد تا فرزندانتان به شما نيكى كنند و به زنان مردم عفّت ورزيد تا زنانتان عفّت ورزند.

کافی(ط-الاسلامیه) ج5 ، ص554 - من لایحضرالفقیه ج4 ، ص21

🔴 حد و اندازه تواضع

  فی الکافی عن ابی الحسن(ع) قال الراوی: قلتُ: مَا حَدُّ التَّوَاضُعِ الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ الْعَبْدُ كَانَ مُتَوَاضِعاً فَقَالَ التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ یعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَینْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا  بِقَلْبٍ سَلِیمٍ لَا یحِبُّ أَنْ یأْتِی إِلَی أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا یؤْتَی إِلَیهِ إِنْ رَأَی سَیئَةً دَرَأَهَا بِالْحَسَنَةِ كَاظِمُ الْغَیظِ عَافٍ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ. (الشافی ص 564)

 یک درجه از تواضع این است که : انسان اندازه خودش را بشناسد. زیادتر از آنچه هست، خود را به حساب نیاورد.البته کمتر از آنچه که هست هم به حساب نیاورد. قلب سلیم   در مقابل قلب مریض است. قلب مریض، آن است که صفات ناپسندی مثل تکبّر، خودبینی و غرور در آن هست.

⭕️ انسان وقتی با غرور، با تکبّر و خودپسندی به خودش نگاه کند، خودش را طوری می بیند که اگر با یک قلب سالمی به خود نگاه کند، طور دیگری می بیند. آن وقتی که بعضی از مزایای وجودی انسان برای انسان ظاهر می شود، یک خودشگفتی ای در او به وجود می آید، اگر انسان متوجّه کند خود را به ضعف هایی که دارد. ضعف های ما از قوّت های ما بیشتر است. هر انسانی این طور است جز معصومین. گناهانی که می کنیم، ضعف هایی که داریم، بی صبری ها، بی تابی هایی که در مقابل مصیبت ها و دردها و رنج ها داریم، حسدها، ناتوانی های گوناگون روحی و جسمی و فکری و عقلی و امثال اینها، اگر انسان همه اینها را ملاحظه کند، می تواند به درستی اندازه خود را، قدر خود را به دست بیاورد. لازمه این که انسان خود را درست ارزیابی کند، این هاست:

✅1 انسان با دیگران همان طوری برخورد بکند که مایل است با او برخورد بکنند، از گناهان دیگران صرف نظر کند؛ چون ملاحظه می کند که خودش هم دچار مشکلات فراوانی است، این طور نباشد که ضعف ها را در دیگران ببیند، اما در خود این ضعف ها را مشاهده نکند. 

✅2 اگر از کسی بدی دید، آن را با نیکی پاسخ بدهد، کما اینکه از دیگران همین توقع را دارد.

شرح حدیث از  ، حضرت امام خامنه ای – مدظلّه العالی؛ مورخ: 18 /3/ 88]

قال سمعت ابا جعفر محمدبن علی علیه السلام، یقول : لاَ دِينَ لِمَنْ دَانَ بِطَاعَةِ مَنْ عَصَى اَللَّهَ وَ لاَ دِينَ لِمَنْ دَانَ بِفِرْيَةِ بَاطِلٍ عَلَى اَللَّهِ وَ لاَ دِينَ لِمَنْ دَانَ بِجُحُودِ شَيْءٍ مِنْ آيَاتِ اَللَّهِ .( الكافي : 2/373/4 .)

 دین داری کار مشکلی است ، الزاماتی دارد ، تقیّداتی دارد، این که می فرماید : « لا دین » معنایش این نیست که کسی که این خصوصیات را دارد به طور کلی بی دین است . منتهی آن دینی که می‌تواند انسان را به مقامات برساند آن دین نیست. لا دین ، چه کسی دین ندارد؟

⭕️ لِمَنْ دَانَ بِطَاعَةِ مَنْ عَصَى اَللَّهَ ؛ من دان، یعنی گردن نهادن، مطیع شدن. می فرماید: دین ندارد ، کسی که گردن بنهد به کسی که خدا را معصیت می کند. - یک آدم گنهکار را بگذاریم رأس کار و از او اطاعت کنیم!- همین یک جمله کافی است که جامعه ای را نجات بدهد. همه غیر از معصومین از آنها گناه سر می زند ولی فرق می کند با آن افرادی که ملتزم به دستورات الهی نیستند.

⭕️دوم : وَ لاَ دِينَ لِمَنْ دَانَ بِفِرْيَةِ بَاطِلٍ عَلَى اَللَّهِ . دین ندارد آن کسی که تهمت و افترا به خدا می زند را انسان بپذیرد و از او اطاعت کند.-گفتنش آن قدر اهمیت ندارد ولی دنبالش راه افتادن اهمیت دارد.- این یکی از مشکلات جوامع اسلامی و دینی است، آدمی که کارشناس است ممکن است یک وقت اشتباه کند، این افتراء بستن به خدا نیست ، بلکه بدون مراجعه به مبانی است. این استثناء شده است.

⭕️ سوم : وَ لاَ دِينَ لِمَنْ دَانَ بِجُحُودِ شَيْءٍ مِنْ آيَاتِ اَللَّهِ . دین ندارد کسی دنباله روی کند به حرف کسی که یکی از آیات خدا را انکار کند ؛ بگوید بنده حجاب الهی را قبول ندارم . حجاب الهی یکی از آیات الهی است.

[ شرح حدیث از امام خامنه ای (مدظلّه العالی ) در مقدمه درس خارج 1396 ]

❔این که قرآن می گوید همه چیز در کتاب مبین یا لوح محفوظ ثبت و ضبط است یعنی چه؟؟؟چگونه الواح و کتب  بزرگی هستند که همه چیز در آنها ثبت است ؟؟ آیا این شبیه افسانه و خرافات نیست ؟؟

👌خداوند می فرماید:

« خداوند هر چه را بخواهد محو یا اثبات می کند و ام الکتاب در نزد او است » 🔶رعد 39

👌و می فرماید:

« نزد ما کتابی است که همه چیز در آن محفوظ است »

🔶ق 4 

👌و می فرماید ؛

« کوچکترین چیزی در زمین و آسمان حتی به اندازه سنگینی بی مقداری از دیدگاه علم پرودگار تو مخفی و پنهان نمی ماند و نه کوچکتر از این و نه بزرگتر از این مگر اینکه همه اینها در (  لوح #محفوظ ) و کتاب آشکار ثبت و ضبط است »

🔶یونس 61

👌و می فرماید:

« هیچ جنبده ای در زمین نیست مگر اینکه روزی او بر خدا است ، او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می داند ، همه اینها در کتاب آشکاری ( لوح محفوظ ) ثبت است »

🔶هود 6

❕در تفسیر #نمونه چنین آمده است ؛

👌 تحقق موجودات و حوادث مختلف جهان دو مرحله دارد: 

1⃣یکی مرحله قطعیت که هیچگونه دگرگونی در آن راه ندارد (و در آیات  فوق از آن اشاره به ام الکتاب کتاب مادر یا کتاب مبین  شده است ) .

2⃣دیگری مرحله غیر قطعی به تعبیر دیگر مشروط است که در این مرحله دگرگونی در آن راه دارد، و از آن تعبیر به مرحله محو و اثبات می شود.

👌گاهی نیز از این قسم اول  تعبیر به لوح محفوظ و قسم دوم تعبیر به  لوح محو و اثبات می شود.

❕ گوئی در یکی از این دو لوح  آنچه نوشته شده است به هیچوجه دگرگونی در آن راه ندارد و کاملا محفوظ است و اما دیگری ممکن است، چیزی در آن نوشته شود و سپس محو گردد و بجای آن چیز دیگری نوشته شود.

❕ اما حقیقت امر این است که گاهی یک حادثه را با اسباب و #علل ناقصه آن در نظر می گیریم مثلا سم کشنده ای را که مقتضای طبیعتش نابود کردن یک انسان

است مورد توجه قرار می دهیم و میگوئیم هر کس آن را بخورد می میرد، بیخبر از اینکه این سم یک ضد سم هم دارد که اگر پشت سر آن بخورند اثرش را خنثی می کند (البته ممکن است بیخبر هم نباشیم اما نخواهیم یا موقعیت اقتضا نکند که سخنی از ضد سم بگوئیم ).

👌ملاحظه می کنید در اینجا این حادثه یعنی مرگ به خاطر خوردن سم جنبه #قطعی ندارد و به اصطلاح جای آن لوح محو و اثبات است که تغییر و دگرگونی با توجه به حوادث دیگر در آن راه دارد.

💠ولی اگر حادثه را با علت تامه اش، یعنی وجود مقتضی، و اجتماع همه شرائط و از میان رفتن همه موانع، در نظر بگیریم (در مثال بالا، سم را با نخوردن ضد سم توأم در نظر بگیریم ) در اینجا دیگر حادثه قطعی است و به اصطلاح جایش در لوح محفوظ و ام الکتاب  است، و هیچگونه دگرگونی در آن راه ندارد.

🔰این سخن را به نوع دیگر می توان بیان کرد و آن اینکه علم خداوند دارای دو مرحله است ؛ 

1⃣علم به مقتضیات و علل ناقصه .

2⃣علم به علل تامه

👌 آنچه مربوط به مرحله دوم است، تعبیر از آن ام الکتاب و لوح محفوظ می شود و آنچه مربوط به مرحله اول است تعبیر به لوح محو و اثبات می گردد و گر نه لوحی در گوشهای از آسمان گذارده نشده است که چیزی روی آن بنویسند یا محو کنند و چیز دیگری در آن ثبت نمایند ، همه این تعابیر اشاره به علم خداوند است .

❕و از اینجا به سؤالات بسیاری که از مطالعه در منابع اسلامی به وجود می آید پاسخ گفته می شود  زیرا گاهی در روایات و یا در بعضی از آیات قرآن می خوانیم  فلان کار موجب فلان اثر و نتیجه می شود، اما ما گاهی چنان نتیجه ای را در آن نمی بینیم .

👌این به خاطر آن است که تحقق آن نتیجه، دارای شرائط و یا موانعی بوده است که بر اثر فقدان شرط یا وجود مانع، تحقق نیافته است .

📚تفسیر نمونه ج10 ص241