مصباح

 یکی از رفتارهای غلط در جامعه غیبت کردن است. غیبت کردنی که از دیدگاه اخلاقی و انسانی، بارها و بارها در شریعت ما مورد نکوهش واقع شده است؛ چرا که سبب کینه، عداوت و بی‌اعتمادی می‌شود. هیچ گاه غیبت کردن از شخصی موجب اصلاح رفتارش نمی‌شود. رفتاری که از او سر زده و با چارچوب و معیارهای فرد غیبت کننده سازگاری ندارد و پشت سر او لب به گلایه و شکایت باز می‌کند و فرصت دفاع کردن را از آن فرد سلب می‌کند. اما به جای غیبت کردن که هیچ تأثیر مثبت و اصلاحی بر رفتار شخص غایب ندارد، می‌توان از انتقاد کردن صحیح و سالم استفاده کرد.

انتقاد سالم، موتور محرک افزایش رشد فردی و اجتماعی به حساب می‌آید. اگر افراد جامعه به جای غیبت کردن از انتقاد سالم و صحیح استفاده کنند، بی شک بسیاری از رفتارهای نادرست اصلاح می‌شود. البته انتقادی مؤثر و سازنده واقع می‌شود که هوشمندانه و دقیق باشد که اگر چنین باشد منتقد، هنرمند و انتقاد وی هنر محسوب می‌شود. هنری که روش‌های کاربردی آن را باید آموخت.

به عنوان مثال انتقاد باید در زمان و مکان مناسب انجام شود، شخص سومی وجود نداشته باشد، از لحن دوستانه استفاده شود و از قیاس کردن فرد با شخص دیگری پرهیز شود. ابتدا باید نقاط قوت فرد را مطرح کرد و بعد از نقطه ضعف او سخن به میان آورد. انتقاد را باید به گونه‌ای مطرح کنیم که انتقاد شونده ما را همراه و در کنار خود ببیند، نه در مقابل خود که در این صورت با گارد بسته او مواجه می‌شویم و حتی به سخنان ما گوش نمی‌دهد و از ما کینه به دل می‌گیرد. انتقاد باید به گونه‌ای باشد که فرد آن را اشکال تراشی و حمله به شخصیت خود تلقی نکند. بعد از مطرح کردن انتقاد، پیشنهاد و راهکارهایی برای بهبود شرایط ارائه کنیم. نباید در انتقاد کردن افراط کنیم، نباید مغرضانه انتقاد کنیم، فرصت دفاع کردن از رفتار را به فرد انتقاد شونده بدهیم و از مثال‌های عینی استفاده کرده منطقی نقد کنیم.

اگر این اصول در انتقاد کردن رعایت شود بی شک این امر فرصتی برای رشد و پیشرفت فرد و جامعه مهیا می‌کند. کمی جرئت و آموزش نیاز است تا به جای غیبت کردن که کاری زشت و منفور است، از انتقاد سازنده استفاده کنیم. انتقاد کردن در فضای خانواده ظرافت‌های بیشتری دارد که در فرصتی دیگر به آن می‌پردازیم.