مصباح

??????????

? همزمان با شکل‌گیری نخستین دستگاه‌های مدون فقهی به عنوان مذهب، فقه امامیه نیز توسط امام صادق علیه‌السلام تدوین یافت و مذهب فقهی امامیه، همانند دیگر مذاهب فقهی که هر یک به نام بنیان گذارشان حنفی، مالکی، حنبلی و شافعی، نام‌گذاری شده بودند، مذهب «جعفری» نام گرفت. نامی که هم از سوی امامیه و هم از سوی اهل سنت از همان زمان به این مذهب اطلاق می‌شد.

? امام صادق علیه‌السلام در این دوره علاوه بر بیان فروعات فقهی، اسلوب و چهارچوب فقه شیعه را نیز مشخص کردند. یکی از مهم‌ترین مشخصات فقه شیعه که توسط امام صادق مورد تاکید ويژه قرار گرفت، مخالفت با قیاس و استحسان عقلی بود. تمام مذاهب چهارگانه اهل سنت کم و بیش از این اصول عقلی برای استنباط احکام استفاده می‌کنند. امام صادق علیه‌السلام در ضمن مباحثه‌ای با ابوحنیفه به طور کامل این روش را رد کرده و بطلان آنرا به اثبات می‌رسانند.

? کمبود روایات پیامبر در میان مسلمانان موجب شد، اهل سنت نه تنها اقوال صحابه و تابعین، بلکه سخنان مشهور و سیره عملی مسلمانان را بدون استنادِ روشن به پیامبر، به عنوان دلیلِ فقهی قلمداد کنند.

امام صادق علیه‌السلام به شدت با این موضوع مخالفت کرده و مذهب شیعه را از تمسک به چنین منابع و مستنداتی دور کردند. حضرت در این باره می‌فرمایند:

«آن کس که دین خود را از دهان مردان [انسان‌های معمولی بدون استناد به پیامبر] بگیرد، مردان او را نابود خواهند کرد و آن کس که دین خود را از کتاب و سنت بگیرد، تا زمانی که کوه‌ها برجایند، پابرجا خواهد بود.»