مصباح

🔻سوال

مدفن حضرت زینب (س) کجاست؟
🔻پاسخ

🔸در محل دفن حضرت زینب علیها السلام، سه قول وجود دارد که در این مختصر به بررسی این سه قول می پردازیم:

۱_ قبرى که در شهرک زینبیه، در نزدیکى دمشق، و در کشور سوریه وجود دارد. علماى قدیم از این مکان (شهرک زینبیه) به «غوطه‏» یا «راویه‏» تعبیر آورده‏اند.

۲_ محلى که در شهر قاهره پایتخت مصر به نام «زینبیه‏» مشهور است.

۳_ شهر مدینه نیز به عنوان محل دفن حضرت زینب علیها السلام معرفى شده است، گرچه در مدینه النبى محلى به این نام مثل دمشق و قاهره وجود ندارد.

🔻احتمال مصر

🔸براى این احتمال دلایلی بیان شده است که مهمترین آنها دلیل روایی است: نسابه عبیدلى در کتاب «اخبار الزینبات‏» ۶ روایت نقل کرده است که بر اساس مضمون آن‏ها باید حضرت زینب علیهاالسلام درمصر دفن شده باشد.

🔸اما این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیست. اکثر راویانى که عبیدلى این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسى و تتبع فراوان در کتب رجال وتراجم و نسب هیچ اثرى از آنان به دست نیامد. مفاد این روایات نیز خالى از تناقض و اشکال تاریخى نیست.

🔸از بررسى و تتبع در تاریخ روشن میگردد که زینبى که در مصر (قاهره) دفن شده است، زینب بنت ‏یحیى المتوج بن الحسن الانور بن زید بن حسن بن على بن ابى طالب است.

🔸ضمن اینکه تبعید کردن حضرت زینب(س) به شهر دیگری غیر از شهر شام، برای حکومت اموی یزید، کار صحیح و عاقلانه ای نبوده است؛ مردم مصر از معارف بدور بودند و از ظلم خلفاء ناراضی، پس تبعید به چنین شهری که مغبوض معاویه بن ابوسفیان بوده است، با عقل سازگاری ندارد. 

🔻احتمال مدینه

🔸علامه فقید سید محسن امین معتقد است که حضرت زینب در مدینه دفن شده است و براى این مطلب دلیل مى‏ آورد که: بازگشت‏ حضرت زینب پس از فاجعه کربلا به مدینه، قطعى و مسلم است اما خروج مجدد او از این شهر ثابت نشده است، بنابراین باید گفت: در مدینه وفات یافته و در همانجا دفن شده است.

🔸در نقد این مطلب باید گفت: گرچه دفن حضرت زینب در مدینه (بقیع) یک امر ممکن و کاملا طبیعى است، اما باید توجه داشت که اگر ایشان در این قبرستان دفن شده بود، طبعا قبرش با توجه به شخصیت و عظمت مقامش مشخص مى‏ شد. در حالى که در هیچ یک از کتب مربوط به تاریخ مدینه و مزارات این شهر نامى از محل قبر او به میان نیامده است.

🔸از طرف دیگر موضوعات تاریخى جاى اعمال استصحاب نیست که بگوییم: بازگشت‏ حضرت زینب به مدینه قطعى است، اما خروج او از این شهر ثابت نشده است، پس در همان شهر و همانجا به خاک سپرده شده است.

🔻احتمال شام

🔸محدث نوری گوید: علت مسافرت حضرت زینب از مدینه به شام، این بود که قحطی شدیدی در حجاز و مدینه پدید آمد. عبدالله بن جعفر شوهر حضرت زینب تصمیم گرفت به شام سفر کند، و پس از نابودی قحطی، به حجاز بازگردد. او به سوی شام حرکت نمود، و زینب در این سفر همراه شوهرش بود. آنها به شام آمدند، و در آنجا اقامت نمودند، و پس از مدتی حضرت زینب بیمار شد و بر اثر آن از دنیا رفت. و پیکر مطهرش در همانجا که ملک عبدالله بود و هم‌اکنون بارگاه حضرت زینب در آن قرار دارد، به خاک سپرده شد.

🔸این قول به ذهن (و حق) نزدیکتر است الا آنکه دلیل تاریخی ندارد و در کتب تاریخ و انساب و سیر و تراجم آثار صحیحی ندارد.