مصباح

📚 در شستن صورت در وضو چه مقدار باید شست و آیا از آیه وضو می توان در اینجا استفاده کرد؟

▪️ بديهى است كه پاسخ اين پرسش را از ظاهر آيۀ ياد شده نمى‌توان استفاده كرد و دلالت آيه بر مقدار و محدودۀ اين شست و شو قطعى نيست. و اگر دلالتى در كار باشد، ظنى است، بدين جهت استنباط اين حكم، اجتهاد شمرده خواهد شد و موضع آن موضع اجتهاد خواهد بود. و همين است كه فقهاى مذاهب پنجگانه اسلام در مقابل‌ استنباط حكم آن داراى نظر واحدى نيستند.

▫️ فقهاى جعفرى معتقدند: در وضو، بايد صورت را از بالاى پيشانى يعنى از جايى كه موى سر روييده تا پايين صورت- آخر چانه- شست.

فقهاى حنفى، مالكى، حنبلى و شافعى معتقدند: از جايى كه موى سر روييده تا زير چانه بايد شسته شود. عامل پيدايش اين نظريه‌هاى گوناگون، صريح نبودن آيه در حكم ياد شده و اعمال اجتهاد از سوى فقهاى مذكور است.

▪️ از سوى ديگر، تعيين محدودۀ «وجه» به لحاظ پهناست كه آن هم مورد اختلاف است.

فقهاى جعفرى گفته‌اند: پهناى صورت كه بايد در وضو شسته شود عبارت است از مقدارى كه بين انگشت وسط و شست قرار مى‌گيرد. و شستن زايد بر آن- يعنى سفيدى ميان گوش و موى صورت- لازم نيست.

ابن رشد قرطبى در كتاب گرانسنگ خود بداية المجتهد (ج 1، ص 11) از مالك بن انس اصبحى پيشواى مذهب مالكى- نظريه‌اى همانند نظريه فقهاى شيعه نقل كرده است.

فقهاى حنفى و شافعى علاوه بر مقدار ياد شده، معتقدند گوش نيز جزء صورت به حساب مى‌آيد و به هنگام شستن بايد آن را هم شست.

▫️ علماى اهل سنت در شستن گوش با صورت سه نظر مختلف دارند:

الف: وجوب شستن ظاهر و باطن گوشها (كه اين قول از زهرى است) 

ب: وجوب شستن جلو گوشها با صورت و مسح كردن پشت گوشها و سر (اين قول از حسن بصرى و شعبى است و اين دو از پيشوايان مذاهبى هستند كه از بين رفته است.)

ج: عدم وجوب شستن گوشها، به اين دليل كه از صورت به حساب نمى‌آيند (اين قول از ابن مبارك و ثورى كه يكى از پيشوايان مذاهب است نقل شده است).

ادوار فقه و كيفيت بيان آن؛ ص: 199 - محمد ابراهيم جناتى شاهرودى ‌