مصباح

📚 نگرشی به اهمیت بحث استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد در فقه؟؟!!!؟؟

اهمیت بحث استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد به این جهت است که در مسائل فقهی متعددی مطرح شده است

1- گاهی خطاب عام متضمن امر به یک شیء است، اما دلیل وجود دارد که برخی از افراد آن واجب نیست. به عنوان مثال خطاب به صورت «أکرم کل عالم» بوده و دلیل وجود داشته باشد که اکرام عالم فاسق واجب نیست. در این فرض برخی مانند صاحب کفایه فرموده اند:  نسبت به عالم عادل نمی توان تمسک به ظهور «أکرم کل عالم» در وجوب کرد؛ زیرا مستلزم استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد خواهد بود که محال است. همینگونه است «اغتسل للجمعه و الجنابة»

2- برخی مانند محقق اصفهانی فرموده اند: اگر خطابی وجود داشته باشد که با توجه به دلیلی نسبت به بعض مدلولش حمل بر ارشاد شود، دیگر امکان نخواهد داشت که از آن وجوب تکلیفی به وفاء فهمیده شود. به عنوان مثال خطاب «أوفوا بالعقود» نسبت به صحت یا لزوم عقودی مانند بیع ارشادی است و لذا مفاد آن حکم تکلیفی نیست. حال اگر عقدی وجود داشته باشد که صرفا متضمن التزام طرفین به یک فعل باشد، امکان نخواهد داشت همینگونه در ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُول َ﴾ امر به اطاعت خدای متعال ارشاد به حکم عقل است؛ لذا نسبت به نبی اکرم صلّی الله علیه وآله وجوب مولوی باشد، استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد خواهد شد

3-  گاهی در روایات معنایی برای آیاتی از قرآن کریم ذکر می شود که غیر از معنای ظاهر آن است.این مساله مطرح است و لذا برخی به روایاتی در آن بیان شده است که قرآن کریم دارای هفت یا هفتاد بطن است، بر جواز استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد بلکه وقوع آن استدلال کرده اند

4- در مورد سوره حمد که در نماز به عنوان قرائت و همراه با قصد قرائت قرآن خوانده می شود، داشتن قصد دعاء در فقره «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» و یا قصد انشای حمد در آیه شریفه «الحمد لله ربّ العالمین» و یا طلب هدایت در آیه «اهدنا الصراط المستقیم» مورد اختلاف واقع شده است که برخی از فقهاء قائل به جواز شده اند، اما شیخ طوسی فرموده اند: این عمل جایز نیست؛ چون جمع بین قصد قرآنیت و قصد دعاء، انشای حمد یا طلب هدایت از موارد استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد است که جایز نیست.

همین گونه در مورد جواب دادن به سلام در نماز، از تعبیر «سلام علیکم» استفاده شده و در عین حال قصد قرائت آیه شریفه ﴿سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ﴾بشود.