مصباح

????

✍تأملی در شیوه تحلیل تاریخ اسلام

✅  اعتماد ‌بر گزارش ها و نیز تحلیل و تجزیه تاریخ اسلام شیوه فنی خاصی دارد، بنابر این نقد منبع و بررسی سند و نیز نقد متن گزارش ها ضروری است.

✅  مهمترین عوامل تحریف  و جعل و دروغ پردازی در تاریخ اسلام از این قرار است :

۱ / تهدید و یا تطمیع گزارشگران تاریخی توسط صاحبان زر و زور جهت نگارش تاریخ بر طبق میل آنان، نشان دادن چهره منطقی و حق به جانب از صاحبان مکنت و قدرت از جمله این دسیسه هاست. و نیز سعی و کوشش در ارائه سیمایی منفی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و پیروان راستین او، از نگاه اینان دین یعنی جنگ و خشونت و سفاکی و بی اخلاقی و نبودن منش و روش منطقی و انسانی.

۲/  آمیختن اعتقادات دینی با گزارش های تاریخی، تعصبات دینی و فرقه ای عامل مهمی در جعل و تحریف تاریخ بوده و هست ، به عنوان نمونه شایعه سازان غالی به خیال واهی و باطل خود برای ترویج دین و نشان دادن شجاعت و مظلومیت رهبران دینی به دروغ پردازی پرداخته اند. و نیز بعضی مورخان از جاده انصاف خارج شده و حاضر نیستند اشتباهات منتسبان به عقیده خویش و یا خوبی های طرف مقابل را ببینند،لذا در مواردی سکوت می کنند و در موارد دیگر به جعل و دروغ می پردازند.

۳/ تلخیص های سلیقه ای که چه بسا موجب نادیده گرفته شدن بخش های مهم حادثه شده، حوادثی که توجه به آن ها می توانست در تحلیل دقیق تر تاریخ تاثیر داشته باشد.

۴/ در آمیخته شدن هنر با تاریخ نگاری ، از طریق داستان سرایی ها، سرودن اشعار ،مبالغه ها و زبان حال ها

✅  در اعتماد و نیزتحلیل و بررسی تاریخی گاهی دیده می شود بین گزارش های طولی و عرضی فرقی گذاشته نمی شود، با این توضیح که اگر توسط چند گزارشگر هر یک با سند مستقل یک ماجرای تاریخی  نقل شود، از نظر حساب احتمالات ارزش بیشتری دارد تا آنجا که همه گزارش ها در طول یکدیگر باشند، و همگی به یک منبع متصل شوند.

حال گاهی دیده می شود برای تقویت یک گزارش تاریخی چند منبع ذکر می شود، به گونه ای که خواننده تصور می کند، گزارش ها مستقل و متعدد و در عرض یکدیگر هستند ، در حالی که منبع این چند کتاب یکی است .

✅ تحلیلگر تاریخ اسلام نمی تواند بدون پشتوانه امور قطعی و یقینی قرآن و سنت دست به تحلیل بزند، مثلا اگر گزارشهای تاریخی مخالف امثال این آیه کریمه بود باید اذعان کرد که تحریف و جعلی روی داده است

سوره مبارکه المائدة آیه ۸

♦️يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كونوا قَوّامينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالقِسطِ ۖ وَلا يَجرِمَنَّكُم شَنَآنُ قَومٍ عَلىٰ أَلّا تَعدِلُوا ۚ اعدِلوا هُوَ أَقرَبُ لِلتَّقوىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعمَلونَ♦️

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همواره برای خدا قیام کنید، و از روی عدالت، گواهی دهید! دشمنی با جمعیّتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند! عدالت پیشه باشید که این به پرهیزگاری نزدیکتر است! و از (معصیت) خدا بپرهیزید، که از آنچه انجام می‌دهید، با خبر است.