مصباح

?????

✍  اهمیت و جایگاه والدین به ویژه جایگاه مادر در نگاه قرآن:

?ـ «وَ بَرًّا بِوالِدَتي‏ وَ لَمْ يَجْعَلْني‏ جَبَّاراً شَقِيًّا»؛ و مرا نسبت به مادرم نيكوكار قرار داده؛ و جبّار و شقى قرار نداده است‏.(1)

ـ «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ‏ أُمُّهُ وَهْناً عَلى‏ وَهْنٍ»؛ و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش كرديم؛ مادرش او را با ناتوانى روى ناتوانى حمل كرد (به هنگام باردارى هر روز رنج و ناراحتى تازه‏ اى را متحمّل مى ‏شد).(2)

ـ «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ‏ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً»؛ ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند، مادرش او را با ناراحتى حمل مى ‏كند و با ناراحتى بر زمين مى ‏گذارد.(3)

ـ «وَ قَضى‏ رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَريماً»؛ و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستيد! و به پدر و مادر نيكى كنيد! هر گاه يكى از آن دو، يا هر دوى آن ها، نزد تو به سن پيرى رسند، كمترين اهانتى به آن ها روا مدار! و بر آن ها فرياد مزن! و گفتار لطيف و سنجيده و بزرگوارانه به آن ها بگو.(4)

?جایگاه مادر از منظر روایات

در این زمینه روایت زیاد است که به برخی اشاره می شود:

ـ مقدم بودن احسان به مادر

«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ‏ أَبَرُّ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ‏ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أَبَاكَ»؛ امام صادق (عليه السلام) فرمودند: مردى به حضور پيامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت به چه كسى احسان كنم؟ فرمودند: به مادرت. گفت: بعد به چه كسى؟ فرمودند: به مادرت. عرض كرد: سپس به چه كسى؟ فرمودند: به مادرت. گفت: بعد به چه كسى؟ فرمودند: به پدرت.(5)

«عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ يَا رَبِ‏ أَوْصِنِي‏ قَالَ‏ أُوصِيكَ بِي فَقَالَ يَا رَبِ‏ أَوْصِنِي‏ قَالَ‏ أُوصِيكَ بِي ثَلَاثاً قَالَ يَا رَبِ‏ أَوْصِنِي‏ قَالَ‏ أُوصِيكَ بِأُمِّكَ قَالَ يَا رَبِ‏ أَوْصِنِي‏ قَالَ‏ أُوصِيكَ بِأُمِّكَ قَالَ أَوْصِنِي قَالَ أُوصِيكَ بِأَبِيكَ قَالَ فَكَانَ يُقَالُ لِأَجْلِ ذَلِكَ إِنَّ لِلْأُمِّ ثُلُثَيِ الْبِرِّ وَ لِلْأَبِ الثُّلُثَ»؛ امام باقر (عليه السلام) فرمودند: موسى بن عمران (عليه السلام) گفت خدايا! مرا توصيه كن. خداوند تا سه دفعه فرمود: تو را به [دوست داشتن] خودم توصيه مى ‌كنم. در دفعه چهارم و پنجم او را نسبت به مادر و دفعه ششم نسبت به پدر توصيه كرد. اينجا به ‌دست مى ‌آيد كه مادر دو سوم از حق احسان فرزند را داراست و پدر يک ‌سوم را.(6)

? اهمیت حق مادر

«عَنْهُ (صلی الله علیه و آله)‏ … قِيلَ وَ مَا حَقُ‏ الْوَالِدَةِ فَقَالَ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَوْ أَنَّهُ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ الْمَطَرِ أَيَّامَ الدُّنْيَا قَامَ بَيْنَ يَدَيْهَا مَا عَدَلَ ذَلِكَ يَوْمَ حَمَلَتْهُ فِي بَطْنِهَا»؛ از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سؤال کردند حق مادر چیست؟ فرمودند: هیهات! هیهات! اگر به عدد ریگ های بیابان و قطره های باران در خدمت مادر باشید، معادل یک روزی که در شکم او بوده اید نخواهد بود.(7)

ـ بهشت زیر پای مادر

«عَنِ السُّلَمِيِّ قَالَ‏ أَتَيْتُ النَّبِيَّ (صلی الله علیه و آله) أَسْتَشِيرُهُ فِي الْجِهَادِ فَقَالَ أَ لَكَ وَالِدَةٌ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ اذْهَبْ فَأَكْرِمْهَا فَإِنَ‏ الْجَنَّةَ تَحْتَ‏ رِجْلَيْهَا»؛ «سلمی» می گوید آمدم نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اجازه جهاد گرفتم، [جهادی که واجب عینی نبوده است] حضرت به من فرمودند :آیا برای تو مادری هست؟ گفتم بله. حضرت فرمودند: برو نزد مادرت و او را احترام نما، به درستی که بهشت زیر پای مادر است.(8)

«عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: الْجَنَّةُ تَحْتَ‏ أَقْدَامِ‏ الْأُمَّهَاتِ»؛ از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت شده که فرمودند: بهشت زیر پای مادران است.(9)

«قَالَ (صلی الله علیه و آله) تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمَّهَاتِ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ»؛ از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت شده که فرمودند: زیر پای مادران، باغی از باغ های بهشت است.(10)

?پی نوشت ها:

1. مریم: 19/ 32.

2. لقمان: 31/ 14.

3. احقاف: 46/ 15.

4. اسراء: 17/ 23.

5. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏2، ص 159، ح 9.

6. ابن بابويه (صدوق)، الأمالي، ناشر: كتابچى‏ ـ تهران‏، 1376 ش‏، چاپ ششم‏، ص 511، ح 5.

7. ابن أبي جمهور، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، محقق/مصحح: عراقى، ناشر: دار سيد الشهداء للنشر ـ قم‏، 1405 ق‏، چاپ اول‏، ج ‏1، ص 269، ح 77.

8. ورام بن أبي فراس، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام‏، ناشر: مكتبه فقيه‏ ـ قم‏، 1410ق، چاپ اول‏، ج ‏2، ص 284.

9. نوری، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل‏، محقق/مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏ ـ قم، 1408 ق‏، چاپ اول‏، ج ‏15، ص 180.

10. همان، ص 181.